(Fjala në përurimin e librit “Baronesha Shenteben”, të Viktor Canosinajt, mbajtur në Bibliotekën Publike Fier, më 19 dhjetor 2014)
 |
| Viktor Canosinaj |
Ky pasion zbulohet pak nga pak tek Baronesha Shenteben”, derisa tejkalon
nga kontrolli dhe e çon më pas protagonisten e romanit drejt mëkatit. Rrethanat
e martesës së saj të pafat e kanë sjellë që Baronesha të gjendet në një luftë
midis njerëzores (e përfaqësuar nga etika) dhe kafshërores (e përfaqësuar nga
bindja ndaj instiktit), ku ajo herë luhatet nga e para e herë nga e dyta.
Gjithësesi, ajo që të lë një mbresë të paharrueshme në receptimin e këtij
romani është fakti se kjo histori trill vjen përmes një rrëfimi të shtruar, me
një stil shumë të konsoliduar në aspektin natyrës së llojit të romanit që
përfaqëson.
Ngjarjet e romanit zhvillohen pjesërisht në Shkodrën e viteve pak para
Luftës së Parë Botërore, gjë e cila në fakt jepet vetëm tërthorazi si topos, si
dhe në malsitë e veriut të Shqipërisë apo në Vjenë, aty nga fundi i romanit, - sjellin
dramën e një çifti austriak, të dekoruar, apo të ndërthurur me një mori dramash
të jetës shqiptare të fillimshekullit XX.
Protagonistët e kësaj drame janë baronesha Vilma Shenteben dhe baroni Rudi
fon Shenteben, të cilët janë aq të pamundur të jenë ata që duhet të jenë në
jetën e tyre bashkëshortore, megjithë përpjekjet, sa në vend që të vijnë duke u
afruar drejt njëri-tjetrit, vazhdojnë të largohen pafundësisht dhe përjetësisht.
Pasioni i tyre shenjon të njëjtin objekt, dhe ndodh që kur të dy i afrohen,
ai largohet përjetësisht prej tyre, pavarësisht se mbyllja e romanit të lë për
të dyshuar. Në këtë sens romani përbën një përmbysje, një thyerje tabuje, një
bindje të pashmangshme të personazheve ndaj pasionit.
Një nga aspektet mbresëlënëse në këtë roman janë disa momente përshkrimesh
të realizuara në mënyrë vërtetë mjeshtërore. Do citoj këtu vetëm momentin sesi
e shikon sipas narratorit të romanit, baronesha Shenteben Shkodrën kur zbret
nga anija austriake, kur vjen për të takuar të shoqin që punonte në Shqipëri.
Torturës së
anijes ia kishte zënë vendin troshitja për orë me radhë në një karrocë të
mbyllur, që shkonte nëpër një rrugë të pashtruar mes fushave, derisa u kishte
dalë para një kështjellë e vjetër me mure të rrënuar vende-vende, rrethuar me
lumenj, që nuk kuptohej nga vinin e ku shkonin, në bedenat e së cilës
dalloheshin disa topa të zinj që ngjanin si pantera të përgjumura. Nga krahu i
rrugës valëvitej një flamur turk i dalëboje. “Nëpër fotot e tua duket më e
bukur”, i ishte drejtuar ajo të shoqit disi e zhgënjyer.
Ky peisazh e zhvendos lexuesin menjëherë dhe pa vështirësi në kontekstin
kohor të qytetit shqiptar të fillimshekullit XX, nën sundimin otoman.
Me mjeshtëri dhe vetëdije historike dhe etnologjike janë dhënë edhe
sekuencat e ngjarjeve shqiptare që tërheqin vëmendjen e të huajve, siç janë
baronesha Shenteben. Mund të përmend rastin kur ajo bëhet dëshmitare e një
skene hasmërie, apo zënka të ndryshme që ndodhin për hiç gjë në qytet.
Elementët narrativë, si përshkrimet e hollësishme të mjediseve shqiptare ku
zhvillohen ngjarjet, përshkrimet e gjendjeve psikologjike të personazhit,
aspekte jetësore e historike të realizuara me kujdes dhe maturi lidhur me rikrijimin
artistik të kontekstit historik kur zhvillohen ngjarjet, dialogu i denduar, ku
diloguesit zbulohen natyrshëm, pa rënë në monotoni përcaktimesh, monologët që
shprehin mendimin e ndrydhur, të pamundurën për ta shprehur me fjalë, ëndërra,
parandjenja, letërkëmbimi, shprehja në letër e asaj që nuk mund të shprehej në
afërsi, falli, udhëtimi dhe aventura, si dhe ndërtimi keq i një situate në
fillim, e cila përfundon keq në fund, dhe vetëm në fund merret vesh qartë se
ishte ndërtuar keq që në fillim, i japin kësaj proze gjithë karakteristikat e
një romani të mirëpritur për lexuesin shqiptar, qoftë për të rinjtë, qoftë për moshat
më madhore që ende e duan librin.
Dhjetor 2014
No comments:
Post a Comment